مراقبه ( رفتار در هنگام زوال نعمت و یا عطای آن )

جناب حضرت شیخ اکبر در رساله ی شریف الوصیه که غیر از رساله ی الوصایا است مطلبی عرشی در مورد مراقبه ی در هنگام زوال نعمت و یا بخشش نعمت به انسان بیان فرموده اند :

علیک بمراقبه الله فیما أخذ منک و فیما أعطاک فإنه ما أخذ منک إلا لتصبر فیحبک فإنه یحب الصابرین و إذا أحبک عاملک معامله المحب مع محبوبه و ما من شی ء یزول عنک إلا و له عوض سوی الله :

لکل شی ء إذا فارقته عوض                  و لیس لله إن فارقت من عوض

و کذلک إذا أعطاک فإن من جمله ما أعطاک الصبر علی ما أخذه منک فأعطاک الشکر و هو یحب الشاکرین .

ترجمه :

بر تو باد به مراقبه و توجه به حق در مورد چیزهایی که خداوند از تو می گیرد و یا چیزهایی که به تو عطا می فرماید . خداوند چیزی را از تو می گیرد تا تو صبر نمایی و در نتیجه او تو را دوست بدارد چرا که خداوند صابرین را دوست می دارد « إن الله یحب الصابرین » .

و زمانی که خداوند تو را دوست بدارد با تو مثل محب با محبوبش رفتار می نماید .

سپس حضرت شیخ می فرمایند :

هیچ چیزی را از دست نمی دهی مگر اینکه در مقابل از دست دادن آن چیز دیگری و عوضی را به دست می آوری مگر خدا را که اگر او را از دست دهی چیزی نیست که عوض آن باشد .

سپس شعری رابیان میفرمایند که ترجمه ی آن چنین است :

هر چیزی که از دست می دهی و تو را ترک می نماید عوضی در مقابل آن به دست می آوری . و برای خدا زمانی که تو را ترک نماید جایگزینی نیست .

وهمچنین در مورد چیزهایی هم که خدا به تو عطا می فرماید باید مراقبه داشته باشی .

از جمله  یچیزهایی که خداوند به تو عطا فرموده است صبر بر چیزهایی است که از تو گرفته است چرا که در مقابل گرفتن آن چیز به تو شکر عطا فرموده و او شاکرین را دوست دارد « إن الله یحب الشاکرین ». 

توضیحی از نویسنده :

در حقیقت هنگامی که خداوند نعمتی و چیزی را از انسان می گیرد برای فراهم نمودن زمینه ی دوستی با توست . و واضح است که اگر انسان با این دید که نعمت هایی که از دست داده بنگرد چقدر در روحیه ی او تاثیر گدار است و حتی شاکر خداوند هم می شود چون نعمتی که از دست داده در مقابل چیزی که بدست می آورد که همانا دوستی با حق متعال است چیزی محسوب نمی شود .

اصرار بر گناه

بر حذر باش از اینکه . . .

إیاک و الإصرار و هو الإقامه علی الذنب بل تب إلی الله فی کل حال و علی إثر کل ذنب .

ترجمه :

بر حذر باش و به شدت از اصرار بر گناه پرهیز نما . منظور از اصرار بر گناه ادامه دادن آن و اقامت کردن بر روی گناه است . در هر حالی و به دنبال هر گناهی توبه و بازگشت بسوی خدای نمای .

فریب دادن نفس ( اعتماد بر کرم و حلم خدا با وجود انجام معصیت و استمرار بر آن )

برحذر باش از اینکه . . .

جناب شیخ اکبر در نکته ای بسیار مهم هشداری جدی به افرادی که با وجود انجام گناهان و استمرار بر معاصی به عفو و کرم خدا اعتماد نموده اند می دهند که متوجه باشند که علی رغم اینکه انسان باید در همه حال امید به عفو و رحمت خدا داشته باشند ولی ممکن است شیطان از این استفاده نماید و انسان را فریب دهد و در واقع حلم و عفو خدا حجابی برای انسان گردد .

و ایاک و الإغترار فهو أن تخدعک نفسک لکرم الله تعالی و حلمهمع استمرارک علی معصیته و یخدعک ابلیس لعنه الله علیه بأن یقول لک لولا ذنبک و مخالفتک من أین یظهر کرمه و رحمته و عفوه و مغفرته ؟

. . . فلا یغررک هذا الکلام  فقل له أما رحمته و ما ذکرت منه کان صحیح . . . لکن یا ملعون ترید أن تغرنی بکرم الله تعالی .

و من أین أعلم أنی ممن عفی عنه و یغفر له . نعم یلحق کرمه و رحمته و معرفته و عفوه بمن شاء من عباده کما یلحق عقوبته و نقمته بمن شاء من و أنا لا أدری من أین الفریقین .

أنا عند فعلی هذا .

و لعل الله تعالی کما حرمتنی التوبه من المعصیه هنا ، یحرمنی عفوه قبل دخولی النار فینتقم منی .

ألا و ان الذنب یزید الکفر . فلو علمت قطعا آنا ممن یعفی عنه قطعا و لا یوخذ بذنب ، ربما اغتررت بکلامک و ذلک حمق منی و جهل . بل کان الواجب أن أبذل جهدی فی طاعه الله شکرا لله تعالی و حیاء منه .

ترجمه :

بپرهیز و بر حذر باش از « إغترار » ( فریب خوردن ) و اغترار به این معنی است که نفس تو تو را فریب دهد به کرم و حلم خدا با وجود اینکه استمرار بر معاصی داری و خدعه کند با تو ابلیس و فریبت دهد به اینکه بگوید : اگر گناه و مخالفت تو نبود پس کرم و رحمت و عفو و مغفرت خدا کجا ظاهر می شد ؟

این کلام ابلیس تو را نفریبد . به او بگو . رحمت خدا و آنچه که از رحمت او گفتی صحیح است . . . لکن ای ملعون آیا می خواهی بوسیله ی کرم خدا مرا بفریبی ؟

من از کجا بدانم که جزء گروهی هستم که خدا از آنها می گذرد و آنها را می بخشد . بله کرم و رحمت و مغفرت و عفو خداوند شامل هر آن کس از بندگانش که بخواهد می شود همانطوری که عقوبت و نقمت او نیز شامل هر که او بخواهد می شود و من نمی دانم جزء کدام گروهم ( جزء افرادی که بخشش شامل حال آنها می شود و یا جزء گروهی که مورد عقوبت واقع می گردند ) .

( آنچه برای من مشخص و معلوم و یقینی است این است که ) من در گرو و در بند همین عملی هستم که الآن انجام می دهم .

و شاید خدا همانطوری که در دنیا مرا توبه از معصیت محروم ساخت در آخرت نیز مرا از عفو خود محروم سازد و از من انتقام بگیرد .

آگاه باش که همانا گناه بر کفر انسان می افزاید .

اگر بالفرض من قطعا و یقینا بدانم که جزء آن گروهی هستم که خداوند از آنها می گذرد و آنها را مورد عفو خود قرار می دهد و مواخذه به گناهان نمی نماید ( باز هم باید دست از معصیت بردارم ) چه بسا به کلام تو فریفته شود و گول تو را خوردن حماقت و جهل است .

بلکه آنچه که برمن واجب است این است که تمام تلاش خود را در راه اطاعت خداوند مبذول نمایم تا شکر گذار او باشم و از او حیاء کرده باشم و حرمت او را پاس داشته باشم .

هدیه به ساحت قدسی سرور و مولایمان حضرت شیخ اکبر روحی لتراب مضجعه فداء صلوات

نکته ای از کتاب وصایا در مورد ذکر خدا

جناب شیخ اکبر را رساله ایست بسیار شریف به نام رساله ی « وصایا » که در آن وصیت هایی را ذکر فرموده اند که بسیار مغتنم است .

برای دانلود متن رساله به سایت دیگرمان به لینک زیر مراجعه فرمایید :

ebnearabi.blog.ir

در این قسمت مصیت پنجم جناب شیخ در این رساله که در مورد ذکر خدا است  تقدیم می گردد :

کشف ثمره ی ذکر

وصیه :

علیکم بذکر الله فی السر و العلن و فی انفسکم و فی الملأ . فإن الله یقول « فاذکرونی أذکرکم » فجعل جواب الذکر من العبد الذکر من الله . . .

فإنک إذا أشعرت قلبک ذکر الله دائما فی کل حال لابد أن یستنیر قلبک بنور الذکر فیرزقک ذلک النور الکشف فإنه بالنور یقع الکشف للأشیاء و إذا جاء الکشف جاء الحیاء بصحبه . . .

و الله یقول فی الخبر المأثور الصحیح « . . . و أنا معه ـ یعنی مع العبد ـ حین یذکرنی . إن ذکرنی فی نفسه ذکرته فی نفسی و إن ذکرنی فی الملأ ذکرته فی ملإ خیر منه  »

 و قال الله تعالی  و اکبر الذکر ذکر الله علی کل حال .

ترجمه :

بر شما باد به یاد خدا فی پنهایی و در آشکارا و در نفستان و در ملا . پس همانا خداوند می فرماید : « مرا یاد نمایید تا شما را یاد کنم » در این آیه خداوند جواب ذکر از طرف بنده را ذکر از جانب خود قرار داده است . . .

اگر دایما و در هر حال  بر قلبت لباس ذکر خدای را بپوشانی حتما و ناگزیر قلبت بنور ذکر نورانی و منور می گردد . پس این نور نتیجه می دهد و روزی می دهد تو را کشف . چرا که همانا با نور کشف اشیاء واقع می گردد . و هنگامی که کشف بیاید حیا نیز همراه آن می آید . . .

حدیثی صحیح از خداوند منقول است که من همراه  بنده ام در حالی که مرا یاد می نماید . اگر مرا در نفس خود یاد نماید من او را در نفس خود یادمی نمایم و اگر مرا در ملأ و نزد دیگران یاد نماید او را در ملأیی بهتر از ملأیی که او مرا یاد نموده یاد می نمایم .

خداوند تعالی می فرماید « و الذاکرین الله کثیرا و الذاکرات » یعنی « و زنان و مردانی که زیاد خداوند را یاد می نمایند »  . بزرگترین ذکر ها ذکر خداوند در همه حال است .

توضیحی از راقم :

در خداوند می فرماید اگر بنده مرا یاد نماید من نیز او را یاد می نمایم . توجه به این نکته لازم است که بر اساس روایات شریفه و فرمایش بزرگان ، ذکر خدا که توسط بنده صورت می گیرد بین دو ذکر کردن خدا بنده را ، قرار دارد . یعنی ابتدا بنده خدا را یاد می نماید و قلب او را متوجه خویش ساخته و این موقع است که بنده خداوند را یاد می نماید و باز بعد از ذکر بنده دوباره خداوند بنده را یاد می نماید . پس در واقع هنگامی که به یاد خدا می افتیم باید شکر حق را بجای آورده که خداوند ما را ابتدا یاد نمود و ما را متوجه خویش کرد .

پس هر گاه به یاد خداوند می افتیم بدانیم که خدا به ما نظر خاصی نموده و از بین بندگانی که در غفلت بسر می برند دل ما را متوجه خویش ساخته است . فافهم

دستورالعمل برای سالک الی الله از کتاب ما لا بد للمرید قسمت سوم

قسمت سوم

مراعات و دقت در افکار و اوقات

از جمله امور مهمه ای که سالک الی الله باید به آن توجه فراوان داشته باشد دقت و مراقبت در افکار و خطورات ذهنیه است چرا که افکار هم جزء اعمال انسان محسوب می شود . نفس انسانی همانند لوح و صفحه ای است که دایم در طول شبانه روز با افکار و اعمال خود او را می نویسد .

بر اساس اصل اصیل « اتحاد عالم و معلوم و عاقل و معقول » نفس انسانی با هر آنچه که در فکر و اندیشه ی او می گذرد اتحاد پیدا می نماید . لذا از اینجا اهمینت فراوان دقت و کنترل در افکار برای سالک واضح می گردد . اگر اندیشه و فکر و خطور بدی در ذهن انسان وجود داشته باشد روح و نفس انسانی همان اندیشه شده است چرا که نفس متحد با چیزهایی می گردد که در ذهن و قلب او وجود دارد .

در واقع پشتوانه ی این دستورالعمل سیدی محیی الدین بن عربی روحی فداه این اصل محکم فلسفی است که در حکمت متعالیه ثابت گردیده است .

جناب عارف قیومی مولوی نیز به این اصل اشاره دارد آنجا که می فرماید :

ای برادر تو همان اندیشه‌ای

ما بقی تو استخوان و ریشه‌ای

گر گلست اندیشهٔ تو گلشنی

ور بود خاری تو هیمهٔ گلخنی

گر گلابی بر سر جیبت زنند

ور تو چون بولی برونت افکنند

خاطر به معنی آنچه که بر قلب انسان می گذرد می باشد .

کنترل افکار فایده ی دیگری نیز دارد و آن این است که غالبا افکار انسان منشا اعمال او می شوند و اگر فکر نا بجایی در ذهن انسان باشد چه بسا کم کم بسوی عمل به آن نیز پیش برود .

از دیگر امور مهم رعایت وقت و هدر ندادن این سرمایه ی بزرگ است که سرور عظیم الشأن جناب حضرت شیخ ما نیز مکررا به این مطلب توجه داده اند .

در ادامه دستوری از حضرت شیخ در این دو مورد از رساله  ی شریف ما لابد للمرید تقدیم می گردد :

و مما لا بد منه : مراعاه الخواطر و الاوقات . بأن تنظر فی الوقت الذی انت فیه و تنظر فیما قال لک من الشرع أن تعمل فتعمل ان کنت فی وقت فرض فأدّه أو ندب فبادر الیه و ان کنت فی وقت مباح فاشغل نفسک بما ندبک الحق الیه من الخیر علی انواعه .

و إذا شرعت فی مشروع یعطی قربه لا تحدث نفسک ان تعیش بعده الی عمل آخر . فاجعل ذلک آخر عمل من الدنیا الذی تلقی به ربک فإذا فعلت هذا خلصت و مع الإخلاص یکون القبول .

و از جمله مواردی که سالک را از انجام دادن آن چاره ای نیستمراعات و کنترل افکار و اوقات است . این گونه که زمانی که در آن قرار دادری را مورد نظر قرار بدهی و ببینی که در این وقت شرع چه عملی را برای تو معین نموده است و همان عمل را انجام بده . اگر در وقتی قرار داری که در آن موقع شرع عملی را بر تو واجب نموده و در وقت انجام عمل واجبی قرار داری آن عمل واجب را انجام بده و اگر در وقتی قرار داری که در آن وقت عمل مستحبی وجود دارد به انجام دادن آن مبادرت بورز و اگر در زمانی قرار داری که در آن زمان هیچ کار واجب و مستحبی وجود ندارد و در وقت مباح قرار داری نفس خویش را به انجام کاری مستحب مشغول بدار و به انجام انواع اعمال خیر و نیک مبادرت بورز .

و زمانی که شروع به انجام کاری مشروع و خیر که انجام دادن آن موجب نزدیکی به خدا می شود نمودی طوری باش که گویی بعد از این عمل دیگر زنده نیستی تا موفق به انجام عمل دیگری گردی و این آخرین عمل توست . و این عمل را برای خود آخرین عملی قرار بده که در این دنیا فرصت انجام آن را داری و با همین عمل و در حین انجام آن به ملاقات رب و پروردگار خویش می روی اگر اینگونه رفتار نمایی عملت خالص گشته و با اخلاص عمل مقبول می گردد .

 هدیه به روح عرشی حضرت شیخ المشایخ  محیی الدین بن عربی روحی لتراب مضجعه فداء حمد قرائت گردد .

دستور العمل برای سالک از کتاب فیما لا بد للمرید ( قسمت دوم )

قسمت دوم

محاسبه ی نفس

جناب حضرت شیخ روحی فداه در کتاب شریف ما لا بد للمرید به سالک الی الله دستور العمل محاسبه  ی نفس می دهند .

حضرتش می فرمایند :

6 ـ و مما لا بد منه محاسبتک نفسک و مراعاه خواطرک فی الاوقات . ثم أشعر نفسک الحیاء  من الله تعالی . فإنک إذا استحییت من الله منعت قلبک أن یخطر فیه خاطر یذمه الشرع أو تتحرک بحرکه لا یرتضیه الحق .

و لقد کان لنا شیخ یقید حرکاته فی الصحیفه ثم إذا جنه اللیل وضعها بین یدیه ثم یحاسب نفسه علی ما فیها و قد زدت علی شیخی بتقییدی خواطری .

از جمله چیزهایی که تو ( سالک ) باید انجام دهی محاسبه ی نفست و مراعات خواطر و خطورات ذهنیت  می باشد . 

و بعد اینکه لباس حیاء از خداوند بر تن نمایی چرا که تو اگر از خداوند تعالی حیاء نمایی قلبت را از اینکه در آن فکری که شارع و خداوند آن را نکوهش کرده اند و یا اینکه حرکتی انجام دهی که حق آن را نمی پسندد باز می داری .

من استادی داشتم که او حرکات خویش را در دفتری ثبت می فرمود و زمانی که تاریکی شب همه جا را فرا می گرفت آن را در مقابل خود می گشود و بر طبق آن نفس خویش را مورد محاسبه قرار می داد و من ( شیخ اکبر ) بیشتر از استاد خویش انجام می دادم و خطورات و افکار ذهنی خویش را نیز ثبت می نمودم .

توضیحی از راقم :

از جمله چیزهایی که در سلوک به مرید دستور داده می شود انجام محاسبه ی نفس است . این عمل تا آنجایی مهم است که در روایتی از حضرت امام موسی بن جعفر صلوات الله علیه نقل گردیده که : لیس منا من لم یحاسب نفسه . یعنی هر کس نفس خویش را محاسبه ننماید از ما نیست .

در واقع محاسبه ی  نفس جزیی از یک فرآیند است : مشارطه ـ مراقبه ـ محاسبه ـ معاتبه ـ معاقبه

مشارطه : یعنی اینکه سالک الی الله در ابتدای روز اموری را که در برنامه ی سلوکی خود دارد بر نفس خویش عرضه و تلقین نماید و با خود شرط نماید که آنها را به بهترین صورت در طول روز انجام دهد .

مراقبه : یعنی در طول روز کاملا مراقبت نماید که مبادا از آن مواردی که در مرحله ی قبلی بر نفس خویش شرط نمود غفلت شود .

محاسبه : در پایان روز محاسبه نماید که تا چه حد موفق بر انجام اموری شد که متعهد به انجام آنها شده بود . اگر موفق به اجرای کامل برنامه ی خود شده خداوند تعالی را شکر گزار باشد و در خواست توفیق بیشتر نماید و اگر موفق نبوده وارد دو مرحله  ی بعدی می گردد :

معاتبه : یعنی نفس خویش را مورد عتاب و نکوهش بر نا فرمانی های انجام شده نماید .

معاقبه : یعنی نفس خویش را به دلیل نافرمانی مورد عقوبت قرار دهد . مثلا صدقه ای دهد و یا در ازای خطاهایش مقدار معینی از تلاوت قرآن قرار دهد و یا نفس را از برخی از اموری که مورد میلش است باز دارد .

یکی از دلایل اهمیت محاسبه ی نفس این است که این دستور شریف باعث می شود انسان تصور درستی از اعمال و رفتار خویش به دست آورد و بداند که خدای ناکرده با چه سرعتی به سمت هلاکت پیش می رود چرا که هنگامی که انسان خطاهای خود را ثبت نماید و در پایان روز نظر نماید و ببیند که در یک روز چه مقدار مرتکب خلاف شده ممکن است به خود بیاید و توبه نماید و مصمم در مراعات اعمال خویش گردد ولی اگر انسان محاسبه ننماید متوجه زیادی خزای خود نمی گردد چرا که به تریج در طول روز از او صادر شده و مورد فراموشی هم قرار می گیرد ولی اگر در پایان روز همه ی آنها را با هم ببیند حساب کار ذستش می آید .

البته محاسبه ی نفس نیار به مراقبت کامل در طول روز دارد تا بداند په کارهایی از او سر زده تا شب بتواند محاسبه نماید .

نکته  ی مهم اینکه در حسابرسی و محاسبه ی نفس انسان باید با نفس خود همانند دشمن خویش رفتار کند و به اصطلاح مو را از ماست بکشد و مسامحه کاری نکند .

در ثبت اعمال در دفتر نیز برکلت و فواید بی شماری وجود دارد .

حسن ختام این بحث را فرمایشی نورانی از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام قرار می دهیم کسی که همه ی بزرگان ریزه خواره خوان پر برکت ایشان و آباء بزرگوار و فرزندان صاحب عصمت ایشانند :

یَا ابْنَ جُنْدَب حَقٌّ عَلى کُلِّ مُسْلِم یَعْرِفُنا اَنْ یَعْرِضَ عَمَلَهُ فى کُلِّ یَوم و لَیْلَة عَلى نَفْسِهِ فَیَکُونُ مُحاسِبَ نَفْسِهِ فَاِنْ رَأى حَسَنَةً اسْتَزادَ مِنْها و اِنْ رَأى سَیِّئَةً اسْتَغْفَرَ مِنْها لِئَلاّ یُخْزى یَوْمَ القیامةِ.

ترجمه حدیث :

ای پسر جندب بر هر مسلمانی که ما را می شناسد حق و ثابت است اعمال خویش را در هر روز و شب بر نفس خویش عرضه بدارد و حسابگر نفس خویش باشد . اگر در صحیفه ی اعمال خود حسنه و نیکی دید طلب طیادی آن را نماید و اگر سیءه و بدی دید طلب بخشش نماید تا روز قیامت خوار نگردد .

برای شادی روح پر فتوح سید و سرورم حضرت شیخ اکبر حمد تلاوت نمایید .

رندان سلامت می کنند

یا حضرت محیی الدین

رندان سلامت می کنند جان را غلامت می کنند

مستی ز جامت می کنند مستان سلامت می کنند

ای ابر خوش باران بیا وی مستی یاران بیا

وی شاه طراران بیا مستان سلامت می کنند

ای آرزوی آرزو آن پرده را بردار زو

من کس نمی‌دانم جز او مستان سلامت می‌کنند

حیران کن و بی رنج کن ویران کن و پر گنج کن

نقد ابد رات سنج کن مستان سلامت می کنند

شهری ز تو زیر و زبر هم بی خبر هم باخبر

وی از تو دل صاحب نظر مستان سلامت می کنند

آن بحر مینا را بگو وان چشم بینا را بگو

وان طور سینا را بگو مستان سلامت می‌کنند

آن توبه سوزم را بگو وان خرقه دوزم را بگو

وان نور روزم را بگو مستان سلامت می‌کنند

آن بحر مینا را بگو وان چشم بینا را بگو

وان طور سینا را بگو مستان سلامت می‌کنند

آن توبه سوزم را بگو وان خرقه دوزم را بگو

وان نور روزم را بگو مستان سلامت می‌کنند

افتتاح سایت

همزمان با عید سعید غدیر عید ولایت ، وبلاگ

« در محضر شیخ اکبر »

که دستوراک و راهنمایی ها و ارشادات سلوکی

صاحب الولایه العظمی و الصدیقیه الکبری سیدی محیی الدین بن عربی شیخ اکبر

سلام الله علیه

افتتاح می گردد .