نکته ای از کتاب وصایا در مورد ذکر خدا

جناب شیخ اکبر را رساله ایست بسیار شریف به نام رساله ی « وصایا » که در آن وصیت هایی را ذکر فرموده اند که بسیار مغتنم است .

برای دانلود متن رساله به سایت دیگرمان به لینک زیر مراجعه فرمایید :

ebnearabi.blog.ir

در این قسمت مصیت پنجم جناب شیخ در این رساله که در مورد ذکر خدا است  تقدیم می گردد :

کشف ثمره ی ذکر

وصیه :

علیکم بذکر الله فی السر و العلن و فی انفسکم و فی الملأ . فإن الله یقول « فاذکرونی أذکرکم » فجعل جواب الذکر من العبد الذکر من الله . . .

فإنک إذا أشعرت قلبک ذکر الله دائما فی کل حال لابد أن یستنیر قلبک بنور الذکر فیرزقک ذلک النور الکشف فإنه بالنور یقع الکشف للأشیاء و إذا جاء الکشف جاء الحیاء بصحبه . . .

و الله یقول فی الخبر المأثور الصحیح « . . . و أنا معه ـ یعنی مع العبد ـ حین یذکرنی . إن ذکرنی فی نفسه ذکرته فی نفسی و إن ذکرنی فی الملأ ذکرته فی ملإ خیر منه  »

 و قال الله تعالی  و اکبر الذکر ذکر الله علی کل حال .

ترجمه :

بر شما باد به یاد خدا فی پنهایی و در آشکارا و در نفستان و در ملا . پس همانا خداوند می فرماید : « مرا یاد نمایید تا شما را یاد کنم » در این آیه خداوند جواب ذکر از طرف بنده را ذکر از جانب خود قرار داده است . . .

اگر دایما و در هر حال  بر قلبت لباس ذکر خدای را بپوشانی حتما و ناگزیر قلبت بنور ذکر نورانی و منور می گردد . پس این نور نتیجه می دهد و روزی می دهد تو را کشف . چرا که همانا با نور کشف اشیاء واقع می گردد . و هنگامی که کشف بیاید حیا نیز همراه آن می آید . . .

حدیثی صحیح از خداوند منقول است که من همراه  بنده ام در حالی که مرا یاد می نماید . اگر مرا در نفس خود یاد نماید من او را در نفس خود یادمی نمایم و اگر مرا در ملأ و نزد دیگران یاد نماید او را در ملأیی بهتر از ملأیی که او مرا یاد نموده یاد می نمایم .

خداوند تعالی می فرماید « و الذاکرین الله کثیرا و الذاکرات » یعنی « و زنان و مردانی که زیاد خداوند را یاد می نمایند »  . بزرگترین ذکر ها ذکر خداوند در همه حال است .

توضیحی از راقم :

در خداوند می فرماید اگر بنده مرا یاد نماید من نیز او را یاد می نمایم . توجه به این نکته لازم است که بر اساس روایات شریفه و فرمایش بزرگان ، ذکر خدا که توسط بنده صورت می گیرد بین دو ذکر کردن خدا بنده را ، قرار دارد . یعنی ابتدا بنده خدا را یاد می نماید و قلب او را متوجه خویش ساخته و این موقع است که بنده خداوند را یاد می نماید و باز بعد از ذکر بنده دوباره خداوند بنده را یاد می نماید . پس در واقع هنگامی که به یاد خدا می افتیم باید شکر حق را بجای آورده که خداوند ما را ابتدا یاد نمود و ما را متوجه خویش کرد .

پس هر گاه به یاد خداوند می افتیم بدانیم که خدا به ما نظر خاصی نموده و از بین بندگانی که در غفلت بسر می برند دل ما را متوجه خویش ساخته است . فافهم

دستورالعمل برای سالک از کتاب ما لا بد للمرید قسمت چهارم دوام طهارت

قسمت چهارم

دایم الوضو بودن

یکی از مطالب مهمه در سیر انسانی دایم الوضو بودن و دوام بر طهارت است . در ادامه دستوری از جناب حضرت شیخ نقل می گردد که اشاره به همین مطلب دارد .

و مما لابد منه الجلوس علی طهاره دائما و متی احدثت توضأت و متی توضأت صل رکعتین إلا أن تکون فی وقت کراهه نهیت عن ایقاع الصلاه فیه و هی ثلاثه اوقات :

ـ طلوع الشمس الی وقت استوائها الا یوم الجمعه

ـ بعد العصر الی غروبها

ـ و عند الزوال

ترجمه :

از جمله اموری که سالک باید حتما رعایت نماید بودن دایمی بر طهارت است بطوری که هر گاه طهارت او از بین رفت وضو بگیرد و بعد از هر وضویی دو رکعت نماز بخواند مگر اینکه در اوقاتی باشد که خواندن نماز مستحبی در آن وقت مکروه باشد .

اوقاتی که خواندن نماز مستحبی در آن وقت مکرئپوه و مورد نهی است سه وقت می باشد :

1 ـ هنگام طلوع خورشید تا زمان

2 ـ بعد از نماز عصر ( نماز عصری که در وقت مخصوص خود خوانده می شود نه نماز عصری که بلافاصله بعد از نماز ظهر خوانده شود ) تا غروب خورشید 

3 ـ هنگام زوال خورشید

در روایات نیز این مطلب وارد شده است :

ـ الحسن بن محمد الدیلمی فی ( الإرشاد ) قال:

قال النبی ( صلى الله علیه وآله ): یقول الله تعالى: من أحدث ولم یتوضأ فقد جفانی، ومن أحدث وتوضأ، ولم یصل رکعتین ⁽¹⁾، فقد جفانی، ومن أحدث وتوضأ، وصلى رکعتین، ودعانی، ولم أجبه فیما سألنی من أمر دینه ودنیاه، فقد جفوته، ولست برب جاف.

حضرت علامه حسن زاده آملی می فرمایند :

در باب سیزدهم و باب بیستم ارشاد القلوب دیلمی آمده است که:

قال النبی صلی الله علیه وآله: یقول الله تعالی: من احدث ولم یتوضا فقد جفانی، و من احدث و توضا ولم یصل رکعتین فقد جفانی، و من صلی رکعتین ولم یدعنی فقد جفانی، و من احدث و توضا و صلی رکعتین و دعانی فلم اجبه فی ما یسال من امر دینه و دنیاه فقد جفوته ولست برب جاف .

حالا که در این عمل سهل رخیص چنین نتیجه عظیم نفیس است خوشا حال آن که از علو همت خود بعد از ادای این دستور از حق تعالی مطلبی بخواهد که آن را زوال و نفاد نباشد، اعنی حلاوت ذکر و لذت لقا و شرف حضور بخواهد، و زبان حالش این باشد که:

ما از تو نداریم به غیر از تو تمنا

حلوا به کسی ده که محبت نچشیده است

دستورالعمل برای سالک الی الله از کتاب ما لا بد للمرید قسمت سوم

قسمت سوم

مراعات و دقت در افکار و اوقات

از جمله امور مهمه ای که سالک الی الله باید به آن توجه فراوان داشته باشد دقت و مراقبت در افکار و خطورات ذهنیه است چرا که افکار هم جزء اعمال انسان محسوب می شود . نفس انسانی همانند لوح و صفحه ای است که دایم در طول شبانه روز با افکار و اعمال خود او را می نویسد .

بر اساس اصل اصیل « اتحاد عالم و معلوم و عاقل و معقول » نفس انسانی با هر آنچه که در فکر و اندیشه ی او می گذرد اتحاد پیدا می نماید . لذا از اینجا اهمینت فراوان دقت و کنترل در افکار برای سالک واضح می گردد . اگر اندیشه و فکر و خطور بدی در ذهن انسان وجود داشته باشد روح و نفس انسانی همان اندیشه شده است چرا که نفس متحد با چیزهایی می گردد که در ذهن و قلب او وجود دارد .

در واقع پشتوانه ی این دستورالعمل سیدی محیی الدین بن عربی روحی فداه این اصل محکم فلسفی است که در حکمت متعالیه ثابت گردیده است .

جناب عارف قیومی مولوی نیز به این اصل اشاره دارد آنجا که می فرماید :

ای برادر تو همان اندیشه‌ای

ما بقی تو استخوان و ریشه‌ای

گر گلست اندیشهٔ تو گلشنی

ور بود خاری تو هیمهٔ گلخنی

گر گلابی بر سر جیبت زنند

ور تو چون بولی برونت افکنند

خاطر به معنی آنچه که بر قلب انسان می گذرد می باشد .

کنترل افکار فایده ی دیگری نیز دارد و آن این است که غالبا افکار انسان منشا اعمال او می شوند و اگر فکر نا بجایی در ذهن انسان باشد چه بسا کم کم بسوی عمل به آن نیز پیش برود .

از دیگر امور مهم رعایت وقت و هدر ندادن این سرمایه ی بزرگ است که سرور عظیم الشأن جناب حضرت شیخ ما نیز مکررا به این مطلب توجه داده اند .

در ادامه دستوری از حضرت شیخ در این دو مورد از رساله  ی شریف ما لابد للمرید تقدیم می گردد :

و مما لا بد منه : مراعاه الخواطر و الاوقات . بأن تنظر فی الوقت الذی انت فیه و تنظر فیما قال لک من الشرع أن تعمل فتعمل ان کنت فی وقت فرض فأدّه أو ندب فبادر الیه و ان کنت فی وقت مباح فاشغل نفسک بما ندبک الحق الیه من الخیر علی انواعه .

و إذا شرعت فی مشروع یعطی قربه لا تحدث نفسک ان تعیش بعده الی عمل آخر . فاجعل ذلک آخر عمل من الدنیا الذی تلقی به ربک فإذا فعلت هذا خلصت و مع الإخلاص یکون القبول .

و از جمله مواردی که سالک را از انجام دادن آن چاره ای نیستمراعات و کنترل افکار و اوقات است . این گونه که زمانی که در آن قرار دادری را مورد نظر قرار بدهی و ببینی که در این وقت شرع چه عملی را برای تو معین نموده است و همان عمل را انجام بده . اگر در وقتی قرار داری که در آن موقع شرع عملی را بر تو واجب نموده و در وقت انجام عمل واجبی قرار داری آن عمل واجب را انجام بده و اگر در وقتی قرار داری که در آن وقت عمل مستحبی وجود دارد به انجام دادن آن مبادرت بورز و اگر در زمانی قرار داری که در آن زمان هیچ کار واجب و مستحبی وجود ندارد و در وقت مباح قرار داری نفس خویش را به انجام کاری مستحب مشغول بدار و به انجام انواع اعمال خیر و نیک مبادرت بورز .

و زمانی که شروع به انجام کاری مشروع و خیر که انجام دادن آن موجب نزدیکی به خدا می شود نمودی طوری باش که گویی بعد از این عمل دیگر زنده نیستی تا موفق به انجام عمل دیگری گردی و این آخرین عمل توست . و این عمل را برای خود آخرین عملی قرار بده که در این دنیا فرصت انجام آن را داری و با همین عمل و در حین انجام آن به ملاقات رب و پروردگار خویش می روی اگر اینگونه رفتار نمایی عملت خالص گشته و با اخلاص عمل مقبول می گردد .

 هدیه به روح عرشی حضرت شیخ المشایخ  محیی الدین بن عربی روحی لتراب مضجعه فداء حمد قرائت گردد .